Prvi talas lingvističkog kolonijalizma u Crnoj Gori opisan je u knjizi „Karnevalski bjesovi” Vuka Velaša, a sve je počelo preimenovanjem imena škola, ulica, gradova, a onda i srpskog jezika, kazala je mr Gordana Krcunović u Nikšiću, na promociji drugog i dopunjenog izdanja knjige.
Svi kolonijalni ratovi, o kojima svjedoči istorija civilizacije, u osnovi su bili lingvistički ratovi, smatra ona. Počinjali su stvaranjem političko-ideološkog lingvističkog projekta, a završavali se sistematskim obezvređivanjem i poricanjem maternjeg jezika pomoću nametnute lingvistike. U Crnoj Gori, kaže Krcunovićeva, danas se suočavamo i sa drugim talasom lingvističke kolonijalizacije, sa predlogom da se u pet osnovnih škola nastava iz svih predmeta izvodi na engleskom jeziku, osim nastave, iz lingvističkoj nauci stranog jezika koji se zove „crnogorski”.
– Taj proces Velaš je predvidio svojim autentičnim shvatanjem fenomena karnevalizacije kao procesa nezaustavljivog rušilačkog nazadovanja. Držeći se Vitgenštajnove teze da su granice jezika granice svijeta, Vuko Velaš opisuje zbivanja u Boki i Crnoj Gori kao lingvistički građanski rat koji se vodi između dva jezička svijeta, između dvije lingvistike. Jedna „lingvistika” je okupatorska, kolonijalna, imperijalna koja se stavila u službu montenegrizma, „militans ideologije”, kako je on naziva. Ona je u Boki i Crnoj Gori stvorila, opet citiram Vuka, „kafkijansko-orvelovski svijet čije maksime: laž je istina, istina je laž; (proizvode) lažni jezik, lažnu svijest, lažni i propadljivi svijet”, kazala je mr Krcunović.
„Karnevalski bjesovi”, smatra ona, mogli bi se svrstati u filozofsko-književnu poemu. Knjiga nije pisana u prvom licu jednine, rekla je mr Krcunović, u njoj nema likova koji pripadaju sadašnjem vremenu, ni negativnih niti pozitivnih.
– U njoj se pojavljuju likovi iz prošlosti, heroji koji su stvarali i čuvali srpsku jezičku tradiciju, ali i antiheroji koji su je razarali. U fokusiranosti na savremenu jezičku situaciju, knjiga opisuje sva zlodjela i dobra djela ne pominjući imena. Ali, zato Velaš u Boki i Crnoj Gori reprezentuje nominativ u njegovom najljudskijem, najherojskijem i najgospodskijem smislu, onom smislu u čiju su odbranu stali i njegove kolege profesori srpskog jezika, skriveni junaci njegove knjige i života s ove strane knjige – kazala je, između ostalog, mr Krcunović.
„Karneval” u Crnoj Gori, smatra protojerej Miodrag Todorović započeo je promjenom imena škola, pa jezika i školskih programa. Velaš je u svojoj knjizi zabilježio i zapažanja svojih đaka, naglašavajući da oni za to nijesu krivi već oni koji ih iskrivljenim stavovima „zagađuju”.
– Sve ovo što se događa u „Karnevalu” treba da proizvede čovjeka koji će govoriti nejezikom, koji će učestvovati u anti događajima, koji će imati anti vjeru i čiji će pasoš tako izgledati, znači sve ono što je suprotno od onoga Njegoševog pasoša i njegovog ispovijedanja. Čast je služiti srpskom jeziku, ali bih rekao da je malo više istinito. Mi ne branimo srpski jezik nego on brani u čuva nas. Ako ostanemo u krilu tog jezika, u krilu Sv. Save, Petrovića, ne vjerujem da će taj „karneval”, koji je postao način vaspitanja i koji je ušao u državni sistem prosvjete, opstati, istakao je protojerej Todorović.
Promociju u Nikšiću organizovao je Aktiv profesora srpskog jezika, a u programu su učestvovale učenice Muzičke škole „Dara Čokorilo” Anđela Matović, Marija Vujičić i Sara Tasovac, dok je dijelove iz knjige čitala gimnazijalka Milica Bulatović. B.Brašnjo


Optužnica „Karnevalu”

Posebnu vrijednost Velaševih tekstova, kazao je profesor Veselin Matović, predstavljaju bogatstvo, svježina i energija njihovog jezika, u koji je ugrađeno autorovo ogromno čitalačko iskustvo i obrazovanje. Velaš, koji je preminuo prije devet godina, bio je profesor srpskog jezika i nakon višedecenijskog rada u prosvjeti ostao je bez posla 2004. godine kada se, kao i njegove kolege iz Nikšića, usprotivio preimenovanju nastavnog predmeta srpski jezik i književnost u maternji. Njegovi tekstovi sabrani u knjizi, rekao je Matović, spadaju među najznačajnije „prinose” srpskoj književnosti i srpskoj kritičkoj misli u poslednjih nekoliko decenija.
– U Vukovim tekstovima uočljiva je i njihova unutarnja, strukturna dramatika, koja, takođe, umnogome doprinosi da ih doživljavamo kao prvorazredna književna ostvarenja. Pisani kao svojevrsna optužnica protiv onoga što je u njima imenovao riječju karneval (laž, nesloboda, neodgovornost, raspusnost, bezakonje, bezobzirnost, iracionalnost, ideološko sljepilo, plitkoumnost, pomodnost, samovolja, nasilje, samoljublje, buka i bijes, grabežljivost...), a što je postalo preporučljiv, i gotovo opšteprihvaćen način društvenog ponašanja. Ovi tekstovi su kompozicijski veoma bliski monodramskoj formi, s čestim i naglim smjenama spornih i brzih ritmova – od smirenog, analitičkog i konciznog, ponekad i narativnog, veoma dinamičnog i emotivnog kazivanja do stiha – zaključio je Matović.